درمان احساس گناه و شرم ، رهایی ازاحساس گناه و خجالت
تقریبا همه ما احساس گناه و شرم را تجربـه کرده ایم و بـه هر علتی که هسـت موجه یا غیر موجه و بيشتر ریشه در اتفاقات گذشته ما دارد. اگر ما نتوانيم با این احساس بـه صورت منطقی و درسـت روبـه رو شویم زندگی ما را تحت الشعاع قرار مي دهد و ممکن اسـت روابط ما با خانواده را دچار مشکل کند و فرد حتی از روابط اجتماعی سالم باز بماند در این مطلب تلاش شده اسـت انواع روش های رویارویی با این حس دردناک مورد برسی قرار گیرد
اصلا احساس شرم از کجا مي‌آید؟
احساس شرم، یک حس دردناک سـت و پاسخی اسـت بـه یک شکسـت. دلیل اینکه ما خجالت مي‌کشیم وحسی بـه نام احساس شرم بـه ما دسـت مي‌دهد، این اسـت که ذهن مي‌خواهد بـه حالت پایدار قبلی خودش دسـت یابد.فرد شرمگین، احساس مي‌کند در اطرافش یک حلقه نامرئی گسـترده شده که از جنس خجالت اسـت. دقیقا شبيه بـه حلقه‌ای که در اطراف سیاره زحل اسـت.
این حلقه، سرزمين وجودی فرد را محاصره مي‌کند. بـه همين دلیل اسـت که در موقعیت شرمگین بودن، توجه و تمرکزمان فقط بـه سمت خودمان اسـت و هیچ احاطه‌ای بر دنيای اطراف نداریم. در اینجاسـت که مغز برای مراقبت از ما، مي‌خواهد سریعا کاری که کند بتوانيم بـه محیط اطرافمان آگاه باشیم و اینجاسـت که دسـت بـه یکسری کارهایی مي‌زنيم تا حس شرم را سریعا از خود دور کنيم.اما قبل از این بحث، مي‌پردازیم بـه نمودهای بيروني حس شرم.
چگونه با احساس شرم روبرو شویم؟
احساس شرم چگونه در چهره ما نمایان مي‌شود؟
– سرخ شدن چهره
– افتادن سر بـه سمت پایین
– دزدیدن چشم از دیگران
حس شرم و خجالت، بـه فرد اجازه نمي‌دهد که صاف در چشم شما نگاه کند و سخن بگوید. او سرخ شده، سرافکنده اسـت و سعی مي‌کند از نگاه مسـتقیم اجتناب ورزد. دلش مي‌خواهد قایم شود. یا آب بشود برود در زمين.حس شرم، یک نوع خجالت اسـت اما درجه‌اش کمتر اسـت. مثلا وقتی در خیابان راه مي‌روید و پایتان مي‌لغزد، بـه طور ناخودآگاه حس خفیفی از خجالت در شما شکل مي‌گیرد. یا وقتی، آروغ مي‌زنيد نيز همينطور. حس شرم وقتی بـه ما دسـت مي‌دهد که در جمع باشیم و اگر در تنهایی همين اتفاقات برای ما رخ دهد شرمگین نمي‌شویم.
حس شرم، با حس گناه نيز متفاوت اسـت. نمي‌توان این دو را یکسان تلقی کرد. در حس گناه، فرد یک قضاوت منفی راجع بـه فلان رفتار خاص خودش دارد. احساس گناه، شبيه بـه حس خجالتی که آدم حس مي‌کند مي‌خواهد آب بشود برود در زمين نيسـت. ميزان دردناکی آن، برای فرد کمتر اسـت. در حس گناه، فرد فقط راجع بـه یک بخش خاص از رفتارش قضاوت منفی دارد ولی در یک حلقه محاصره کننده گیر نيفتاده. اما در حس خجالت، تمام سرزمين وجودی فرد، توسط حلقه خجالت و شرم محاصره مي‌شود.
جالب اسـت بدانيد احساس گناه، گاهی مي‌تواند بسیار مفید نيز باشد، چرا که انگیزه‌ی زیادی در فرد ایجاد مي‌کند تا فلان خطایی را که انجام داده تصحیح کند، جبران کند، یا از فرد مقابلش عذرخواهی نماید. این نوع پاسخ بـه حس گناه، منجر بـه پایداری بيشتر روابط بين افراد مي‌شود.
چند راهکار برای کمتر شدن حس شرم
عوارض احساس گناه
۱- آگاه بودن بر خود
تجربـه شرم وقتی ایجاد مي‌شود که حس مي‌کنيم دیگران دارند راجع بـه ما قضاوت منفی مي‌کنند. در این زمانها، ما آگاهی‌مان را از خودمان خارج کرده و بـه سمت دیگران مي‌بریم. مثلا اگر در مراسمي شرکت کنيد که سایر دعوت شدگان لباس معمولی پوشیده‌اند اما شما لباس رسمي بـه تن دارید، احساس مي‌کنيد در معرض دید همگان قرار گرفته‌اید و همين حس، منجر مي‌شود خجالت زده شوید. حالا سوال اینجاسـت که آیا مي‌خواهید تا آخر مراسم با این حس همراه باشید؟ قطعا نه. پس بـهترین راهکار این اسـت بر حس خود آگاه باشید و اجازه ندهید شما را احاطه کند.
احساس گناه و سرزنش خود
۲- خود و دیگران را سرزنش نکنيد
احساس شرم و گناه، گاهی منجر بـه این مي‌شود که ما خودمان را سرزنش کنيم. اما اگر این قبول کنيم که در جریان زندگی، و در هر بيسـت‌وچهار ساعت از شبانه‌روز، مي‌تواند اتفاقات بدی هم رخ دهد، که منجر بـه حس شرم شود، نيازی بـه سرزنش کردن خودمان نداریم.
درنظر بگیرید فرد چاقی که اضافه وزن دارد، اگر خودش را سرزنش کند و دلیل چاق بودنش را بيش از حد بـه گردن بگیرد، حس شرم و گناه هميشه با اوسـت. در حالیکه مي‌تواند شرایط محیطی و ژنتیکی را نيز در بروز بيماری‌اش بـه حساب آورد تا کمتر دچار احساس گناه شود.
یک اشتباه رایج: اگر بـه این تئوری اعتقاد داشته باشیم که هیچ چیز بي دلیل نيسـت، آنگاه بـه این طرز فکر مي‌رسیم که برای هر اتفاق جزئی در زندگی، بـه دنبال دلیل بگردیم. وقتی چنين طرز فکری در ما ایجاد شد، مغز هم بـه کمک ما آمده و آنقدر جسـتجو مي‌کند تا بالاخره یک دلیل قانع کننده از نظر خودش برایمان پیدا کند که چرا فلان اتفاق رخ داد. اینجاسـت که مشکلاتمان آغاز مي‌شوند یعني شروع بـه سرزنش خودمان و دیگران مي‌کنيم. مي‌‌افتیم در یک دورباطل. و این چرخه‌ی ناثواب، هرچه بيشتر مي‌گردد اوضاع را بدتر مي‌کند.
همش احساس گناه می کنم
۳- سنجش اسـتانداردها
همه‌ی ما یک سیسـتم اعتقادی برای اینکه چگونه رفتار کنيم، یا چگونه فکر کنيم و یا چگونه احساس کنيم داریم. بـه عنوان مثال طبق سیسـتم اعتقادی ما، خندیدن در مراسم سوگواری چیز خوبي نيسـت و نشان دهنده‌ی خوشحالی ما از فوت آن مرحوم اسـت. اگر فردی بـه هر دلیل، در مراسم سوگوری بخندد، چون طبق اسـتاندارد اکثریت نيسـت، احساس شرم خواهد کرد.
مثال دیگر اینکه در بسیاری از محله ها، افرادی که سگشان را برای پیاده روی بيرون مي‌‌برند، حتما باید یک کیسه پلاسـتیکی داشته باشند که مدفوع سگشان را جمع کنند. اگر فردی بـه هر دلیل کیسه پلاسـتیکی همراهش نباشد، احساس شرم و گناه خواهد داشت.
پس گاهی نيز این اسـتانداردها هسـتند که باعث ایجاد حس شرم در ما مي‌گردند. آگاهی بـه این مسئله مي‌توانددر کم‌رنگ کردن حس شرم، کمک کند.
۴- ویژگی شخصیتی
برخی افراد هسـتند که باور بـه چیزی بـه نام خودآگاهی جمعی دارند، این افراد بـه جای اینکه خودشان را سرزنش کنند جمع را سرزنش مي‌کنند. بـه بياني دیگر دلیل این افراد برای سرزنش جمع، این اسـت که مي‌خواهند از سرزنش کردن خودشان اجتناب ورزند تا از احساس شرم ناشی از سرزنش خود، جلوگیری کرده باشند.
۵- عزت نفس
ارتباط عزت نفس و احساس شرم، یک ارتباط معکوس اسـت. فردی که بـه خودش احترام نمي‌گذارد، در مواجهه با یک رویداد ناخوشایند، بيشتر تمایل دارد خودش را مقصر آن رویداد در نظر بگیرد و دسـت بـه سرزنش خودش بزند. افزون بر این، اگر فردی مرتبا در معرض چنين رویدادهای ناگواری قرار بگیرد، این تکرارها، خودشان عاملی هسـتند که باورمندی شخص را نسبت بـه خودش کم کرده و عزت نفس او را کاهش مي‌دهد.
راههای ناسالم برای خلاص شدن از احساس شرم
احساس گناه و خجالت
۱- روی آوردن بـه خشم و سرزنش
درد و تنشی که ناشی از احساس شرم اسـت، خودش عاملی اسـت که ما بخواهیم سریعا از شر چنين حسی خلاص شویم. بـه طور طبيعی، وقتی در یک فرد احساس شرم ایجاد مي‌شود او سریعا نيازمند این اسـت که احساس شرم را با دوتا حس دیگر جایگزین نماید تا از حلقه محاصره کننده‌ای که او را در بر گرفته رها شود.
هنگامی که ما حاضرنیستیم قبول کنیم که حس شرم یک حس طبيعی اسـت و بخواهیم آن را ابراز کنيم، نتیجه این مي‌شود که دیگر حالت‌های احساسی را با آن تعویض مي‌نماییم. دو حسی که ما آنها را جایگزین شرمنده بودن مي‌کنيم، حس خشم و حس سرزنش کردن اسـت. بـه عبارت دیگر، حس شرم آنقدر غیرقابل تحمل اسـت که ترجیح مي‌دهیم یا خشمگین شویم و دسـت بـه هر سخن و عملی بزنيم، یا آغاز کنيم بـه سرزنش خود و دیگران.
فردی که دچار حس شرمگیني شده، سریعا مي‌خواهد دوباره بـه حالت قبل از شرم برگردد. او مي‌خواهد فورا بر خودش و موقعیتی که در آن قرار دارد، کنترل داشته باشد ونيز اندکی حس برتری بـه خودش تزریق نماید تا حالش بـهر شود. بنابراین یا بـه خشم روی مي‌‌آورد یا بـه سرزنش.
اما این دو، راهکارهایی هسـتند که در دراز مدت برای افراد، گران تمام مي‌شوند. خشم و سرزنش کردن، راه حل‌های مناسبي برای رهایی از احساس شرمگین بودن نيسـتند.مثلا مردی که چهره‌اش نزد همسرش خدشه‌دار شده و حس شرم مي‌کند احساس تهدید کرده، و در نتیجه دسـت بـه سرزنش همسرش زده یا خشمش را بر سر او فرو مي‌ریزد تا از حس شرمگیني خودش رها گردد. اما در یک رابطه طولاني مدت، این روش، رابطه را ناپایدار و خدشه‌دار مي‌کند.
رهایی از احساس گناه
۲- روی آوردن بـه مواد مخدر و الکل
افرادی که بـه وفور، مبتلا بـه حس شرم مي‌شوند، مسـتعد اعتیاد بـه مود مخدر یا الکل هسـتند. در واقع یکی از راههای کم‌رنگ کردن احساس شرم، فراموش کردن آن اسـت. اسـتفاده‌ی مدام از الکل یا موادمخدر، راهی برای پوشاندن حس شرم اسـت. هر چند شبيه این اسـت که آشغال‌ها را بـه جای جارو کردن، زیر فرش قایم کنيم.
طبق آماری که گرفته شده، رابطه احساس شرم با مصرف مواد، یک رابطه مسـتقیم اسـت. بنابراین، احساس شرم وقتی مرتبا رخ بدهد، این پتانسیل را دارد که فرد را بـه سوی مصرف مواد یا الکل بکشاند.
راههای سالم برای رهایی از حس شرم
احساس گناه دائمی
۱- پذیرش و زمان دادن
بـهترین و سالم‌ترین راه برای رویارویی با احساس شرم، این اسـت که ابتدا آنرا بپذیریم. سپس مالک این حس شویم. نبایسـتی آنرا بـه محیطی بيرون از خودمان پرتاب کنيم. گام بعدی این اسـت که بـه خودمان زمان بدهیم تا این حس، آرام آرام از ما دور شود. صبور باشیم. نبایسـتی سعی کنيم سریعا و با هر قیمتی، این حس را از خودمان دور کنيم. بـهتر اسـت آگاهانه و با صبر، بـه این حس نگاه کنيم تا خودش بخار شده و ناپدید گردد.
شاید عقیده داشته باشید این حس ناپدید نمي‌شود. اما پاسخ این اسـت که چون انسان، موجودی سـت که هر لحظه دسـت‌خوش یک احساس خاصی اسـت_ چه مثبت چه منفی_ بنابراین، حس شرم نيز تا هميشه ماندگار نمي‌ماند و مانند سایر احساسات، عبور مي‌کند و جای خودش را بـه یک حس دیگر مي‌دهد.
۲- دانسـتن اسـتانداردهای خود و دیگران
حس شرم بـه این دلیل ایجاد مي‌شود که یک قانون یا یک اسـتانداردی نقض شده باشد. اگر نقض صورت نپذیرد، احساس شرم نيز وجود نخواهد داشت.
۳- وارد بازی سرزنشگری نشوید
حس شرم را با سرزنش کردن خود و دیگران، لاپوشاني نکنيد. با آغوش باز حس شرم را بپذیرید تا نيازی بـه قایم کردن آن نداشته باشید.
۴- اقرار بـه داشتن احساس شرم
بسیار راحت مي‌توانيد احساس شرمي و گناهی که هر لحظه بـه شما دسـت مي‌دهد را ابراز نمایید. اقرار بـه داشتن این حس، یک راه روش سالم و مفید می باشد. پیش افرادی که نزد آنها شرم زده شده بودید، بروید و بیان کنيد که در فلان زمان من دچار چنين حسی شدم. همين که این اعتراف از سمت شما انجام شود، عشق و بخشش جایگزین احساس شرم در شما مي‌شود.
مطالب مرتبط :
افسردگی فصلی و راه درمان آن
دلایل مردان برای ترک رابطه چیست؟
دلایل خیانت مردان که باید بدانید