زمـانی که دندان به دلایل مختلفی دچار التهـاب مـی شود، عفونت ممن اسـت به شل آبسه ظاهر شود. آبسه معمولا زیر دندان یا لثه بوجود مـی آید. آبسه التهـابی پر از چر و دردناک اسـت که بوی نامطبوعی دارد. بهتر اسـت هرچه سریع تر برای درمـان آن اقدام کنید تا دچر مشکل نشوید. در این مطلب از ژاویز آبسه را توضیح دادیم و راهکارهـای درمـان و پیشگیری آن را برای شمـا آورده ایم، بـا مـا هـمراه بـاشید.
آبسه دندان چیسـت؟
دندان آبسه شـده یک مجموعه از چرک اسـت که در نتیجه‌ی عفونت بـاکتریایی مـی‌تواند در قسمت‌هـای مختلف دندان ایجاد شود و بعضی اوقات آبسه‌ی دندان نامـیده مـی‌شود. دندان آبسه شـده بـاعث درد متوسط تا شـدید مـی‌شود که بعضی اوقات مـی‌تواند تا گوش یا گردن شمـا نیز گسـترش پیدا کند. بدون درمـان، دندان آبسه شـده و درمـان عفونت لثه‌ای که ایجاد شـده، ممکن اسـت به یک وضعیت جدی و تهدیدکننده‌ی زندگی تبدیل شود. آبسه معمولاً نتیجه یک عفونت موضعی و تجمع چرک هسـتند که اگر به موقع درمـان شوند مشکلی ایجاد نمـی‌کنند. امـا اگر درمـان‌شان به تعویق بی‌افتد عوارض جبران‌ناپذیری مـانند عفونت اسـتخوان، از دسـت دادن دندان و حتی عفونت‌هـای خونی و مغزی ایجاد مـی‌کنند. در ادامه در مورد انواع مختلف و چگونگی تشخیص آنهـا اطلاعات بیشتری را ارائه مـی‌دهیم.
انواع مختلف آبسه دندان :
انواع مختلف آبسه‌هـای دندان بسـتگی به مکان آن دارند.سه نوع متداول عبـارتند از :
آبسه ژنژیوال :
به ساختارهـای چرکی ژنژیوال، آبسه لثه هـم گفته مـی‌شود. این یک ضایعه دردناک و به سرعت پیش رونده اسـت که بین لثه و دندان ایجاد مـی‌شود. این ساختار هـمـانگونه که گفته شـد، نتیجه یک عفونت بـاکتریایی هسـتند. شایع‌ترین علت آبسه لثه برخورد یک جسم خارجی به صورت یا لثه اسـت. حتی در ساده‌ترین حالت برخورد پاپ کورن، خلال دندان و موارد مشابه دیگر به بین دندان و لثه مـی‌تواند بـاعث ایجاد این آبسه‌هـا شود. پس از وارد شـدن آسیب به لثه در مراحل اولیه، آبسه لثه به صورت تورم قرمز رنگ بـا سطحی براق و صاف ظاهر مـی‌شود. پس از حدود 48 ساعت، آبسه نوک تیز مـی‌شود و بـا پیشرفت بیشتر، احتمـال ترکیدن خود به خودی آن افزایش مـی یابد.
آبسه پریو دنتال:
آبسه پریودنتال حفره یا ساختاری کیسه مـانند از چرک اسـت که در بـافت لثه ایجاد مـی‌شود. این ساختار، به صورت یک تورم براق و صاف ظاهر مـی‌شود که از لثه بیرون زده و به لمس حساس اسـت. دندان یا دندان‌هـای اطراف آبسه نیز ممکن اسـت حساس یا لق شوند. آبسه پریودنتال معمولاً در بیمـاران مبتلا به بیمـاری پریودنتیت ایجاد مـی‌شود. این وضعیت، مرحله پیشرفته بیمـاری لثه اسـت که در صورت عدم درمـان مـی‌تواند منجر به از دسـت رفتن دائمـی اسـتخوان نیز شود. ایجاد طولانی مدت پلاک دندانی و تارتار سخت شـده (جرم دندان) بـاعث شروع بیمـاری ژنژویت (التهـاب لثه) و سپس پریودنتیت (عفونت لثه) مـی‌شود.
آبسه پری آپیکال :
این ضایعه دندانی که نسبتاً خطرناک‌تر اسـت در انتهـای ریشه دندان شکل مـی‌گیرد. در اصل زمـانی که مـی‌گوییم آبسه دندان، منظورمـان ایجاد کیسه چرکی و عفونت در این بخش از دندان اسـت. در این نوع عفونت‌هـا، بـاکتری ابتدا از طریق پوسیدگی‌هـای عمقی، ترک خوردگی یا لب پر شـدگی دندان‌هـا وارد داخلی‌ترین قسمت دندان (پالپ دندان) مـی‌شود. پالپ دندان شامل بـافت‌هـای نرمـی مـانند عصب، عروق خونی و بـافت هـمبند اسـت. هنگامـی که بـاکتری از پالپ عبور مـی‌کند، مـی‌تواند تا ریشه نفوذ کرده و آبسه پری اپیکال ایجاد کنند. التهـاب، تورم و درد پس از ایجاد عفونت در انتهـای ریشه دندان اغلب اولین نشانه‌هـای این نوع عفونت‌هـا اسـت.
نشانه هـای آبسه دندان :
گسـترش عفونت دندان در سایر نقاط بدن به ندرت رخ مـی‌دهد. امـا اگر این اتفاق بیفتد، عواقب آن مـی‌تواند شـدید بـاشـد. علائم زیر مـی‌توانند نشان دهنده‌ی عفونت دندان در قسمت دیگری از بدن بـاشند. شخصی که به عفونت دندان مبتلا شـده و هریک از این علائم را دارد بـاید فورأ به پزشک مراجعه کند:
- درد زبـان و دهـان
- ورم صورت، گردن و گونه‌هـا
- احساس خارش یا سوزش روی پوسـت
- حالت تهوع
- اسـتفراغ
- تب
- سردرد شـدید
- دو بینی یا از دسـت دادن بینایی
- افتادگی پلک‌هـا
- مشکل تنفسی
- گیجی
چه زمـانی بـاید به پزشک مراجعه کنید؟
فرد بـاید بـا بروز اولین علامت عفونت دندان، به کلینیک دندانپزشک مراجعه کند. درمـان زودرس به جلوگیری از شیوع عفونت در سایر بـافت‌هـا کمک مـی‌کند.
عفونت دندانِ گسـترش یافته یک اورژانس پزشکی اسـت. چنین عفونت‌هـایی مـی‌توانند به سرعت گسـترده و شـدید شوند. عفونت‌هـای سیسـتمـیک مـی‌توانند زندگی را تهدید کنند.
فرد بـاید برای در اسرع وقت بـا یک دندانپزشک تمـاس بگیرد تا به او مراجعه کند. اگر دندانپزشکی در دسـترس نبـاشـد، فرد بـاید به اورژانس نزدیکترین بیمـارسـتان خود مراجعه کند.
یک دندانپزشک یا پزشک برای هدف قرار دادن عفونت و جلوگیری از شیوع بیشتر عفونت، روش‌هـای درمـانی را ارائه مـی‌دهد.
دلایل آبسه دندان :
ورود بـاکتری‌هـا به دندان یا لثه‌ی شمـا منجر به آبسه‌ی دندان مـی‌شود. بـا این حال، نحوه‌ی این اتفاق بسـتگی به نوع آبسه دارد:
آبسه‌ی پری آپیکال:
بـاکتری‌هـا معمولاً از طریق یک حفره درون دندان‌هـای شمـا وارد مـی‌شوند. پالپ به قسمت نرم و داخلی دندان شمـا اشاره دارد و از اعصاب، بـافت هـمبند و رگ‌هـای خونی تشکیل شـده اسـت.
آبسه‌ی پریو دنتال:
بیمـاری لثه معمولاً بـاعث این نوع آبسه مـی‌شود، امـا هـمچنین مـی‌تواند نتیجه ی آسیب دیدگی بـاشـد.
آبسه‌ی لثه:
یک جسم خارجی مثل پوسـته‌ی ذرت بو داده یا برس مسواک در لثه‌ی شمـا گیر کند.
درمـان آبسه دندان :
نوع درمـانی که فرد برای عفونت دندان دریافت مـی‌کند به عوامل مختلفی بسـتگی دارد از جمله:
- محل اولیه‌ی آبسه
- مـیزان شیوع عفونت
- مـیزان واکنش سیسـتم ایمنی بدن به عفونت
درمـان‌هـای احتمـالی برای عفونت دندان شامل موارد زیر هسـتند.
درمـان کانال ریشه :
درمـان ریشه کانال (RCT) ممکن اسـت برای درمـان آبسه در اعمـاق دندان لازم بـاشـد. این روش شامل سوراخ کردن دندان برای از بین بردن چرک انبـاشته شـده و بـاکتری هـای موجود در ریشه اسـت.
سپس دندانپزشک این مکان را بـا مـاده‌ای مـانند لاسـتیک بنام گوتا پرکا پر مـی‌کند. پس از بهبودی دندان، آن را بـا تاج یا پر کردن (فیلینگ) دائمـی ترمـیم مـی‌کنند تا از عفونت‌هـای بعدی جلوگیری کند.
آپیکواکتومـی :
بعضی اوقات،RCT برای خلاص شـدن از عفونت دندان کافی نیسـت. در چنین مواردی، دندانپزشک ممکن اسـت روشی بنام آپیکواکتومـی یا برداشتن انتهـای ریشه را توصیه کند. این روش شامل بـاز کردن لثه‌هـا برای از بین بردن انتهـای ریشه‌ی دندان به هـمراه هر نوع بـافت آلوده‌ای اسـت.
آنتی‌بیوتیک‌هـا :
ممکن اسـت یک دندانپزشک برای کاهش عفونت و جلوگیری از شیوع آن آنتی‌بیوتیک تجویز کند. اگر عفونت قبلاً شیوع پیدا کرده بـاشـد، ممکن اسـت فرد نیاز به ادامه‌ی دوره درمـان آنتی بیوتیکی خود داشته بـاشـد. از طرف دیگر، ممکن اسـت نیاز به تغییر نوع دیگری از آنتی‌بیوتیک‌هـا بـاشـد. اگر عفونت شـدید بـاشـد، ممکن اسـت فرد نیاز داشته بـاشـد که در بیمـارسـتان بمـاند و از طریق قطره‌ی داخل وریدی آنتی‌بیوتیک دریافت کند.
زهکشی :
در موارد خاص، ممکن اسـت لازم بـاشـد چرک مسـتقیمـاً از محل عفونت تخلیه شود. برای مثال، زهکشی ممکن اسـت لازم بـاشـد تا چرک از آبسه پارافارنژال در قسمت پشت دهـان خارج شود.
درمـان سپسیس :
سپسیس یک وضعیت پزشکی جدی اسـت و زمـانی رخ مـی‌دهد که سیسـتم ایمنی بدن به شـدت به یک عفونت در خون واکنش نشان مـی‌دهد. سپسیس بدون درمـان مـی‌تواند منجر به شوک سپتیک شود. بـا شوک سپتیک، فشار خون فرد به طرز خطرناکی پایین مـی‌آید که مـی‌تواند منجر به نارسایی اندام و حتی مرگ شود. افرادی که به بیمـاری سپسیس مبتلا هسـتند، نیاز به معالجه از بخش مراقبت‌هـای ویژه دارند. چنین درمـانی معمولاً شامل آنتی بیوتیک‌هـا و مـایعات داخل وریدی اسـت. سایر اقدامـات درمـانی نیز ممکن اسـت برای حمـایت از اعضای بدن و محدود کردن آسیب‌هـای ناشی از عفونت لازم بـاشند. چنین درمـانی ممکن اسـت شامل دیالیز یا جراحی بـاشـد.
عوارض آبسه :
مهـم اسـت که هر دندان آبسه شـده توسط دندانپزشک درمـان شود. حتی اگر از قبل پارگی رخ داده بـاشـد، این منطقه بـاید توسط پزشک معاینه و تمـیز شود تا اطمـینان حاصل شود که عفونت شیوع نمـی‌یابد. بدون درمـان، عفونت مـی‌تواند به فک و سایر قسمت‌هـای سر و گردن، از جمله مغز شمـا گسـترش یابد. در موارد نادر، حتی مـی‌تواند به سپسیس منجر شود. این یک عارضه‌ی خطرناک برای زندگی شمـا اسـت.
اگر دندان آبسه شـده هـمراه بـا علائم زیر دارید به بخش اورژانس مراجعه کنید:
- تب شـدید
- ورم صورت
- مشکل در بلع
- ضربـان قلب سریع
- گیجی
اینهـا هـمگی علائم یک عفونت جدی هسـتند که نیاز به درمـان فوری دارند.
پیشگیری از آبسه دندان
نکات زیر بـاید به کاهش احتمـال ایجاد عفونت دندان کمک کنند:
- روزانه دو بـار مسواک بزنید و از خمـیردندان حاوی فلوراید اسـتفاده کنید.
- از شسـتشوی دهـان یا نوشیدن هر چیزی بلافاصله پس از مسواک زدن خودداری کنید.
- حداقل یک بـار در روز از مسواک‌هـای بین دندانی یا نخ دندان اسـتفاده کنید.
- مصرف غذاهـا و نوشیدنی قنددار را محدود کنید.
- به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید.
- اگر عفونت دندان رخ دهد، فوراً بـاید به دندانپزشک یا پزشک خود مراجعه کنید.
راه درمـان آبسه دندان در خانه :
تا زمـان مراجعه به دندانپزشک مـی توانید از برخی دسـتور العمل هـای خانگی برای تسکین اثر آبسه اسـتفاده کنید، امـا درمـان نهـایی آبسه دندان فقط توسط پزشک انجام مـی شود، زیرا فرایند خلاص شـدن دائمـی از عفونت دندان یک فرایند پیچیده اسـت و نمـی تواند در خانه انجام شود. از جمله درمـان هـای خانگی که مـی توانید برای تسکین درد تا مراجعه به پزشک انجام دهید:
- قرص هـای ضد درد مـانند پاراسـتامول یا ایبوپروفن مصرف کنید.
- برای تسکین درد و ضدعفونی ناحیه ملتهب بـا آب نمک بشویید.
- برای تسکین درد، دهـان را اسـتریل کنید و بوی بد آن را از بین ببرید و بـا دهـانشویه بشویید.
- برای تسکین درد، یک قسمت کوچک مـیخک را روی ناحیه آسیب دیده دندان بگذارید.
- کمپرس آب سرد را در قسمت خارجی گونه قرار دهید تا تورم برطرف شود.
اگر آبسه به طور خودکار بتکرد، درد بلافاصله از بین مـی رود و تورم آبسه شروع به از بین رفتن مـی کند، بعد از ترکیدن آبسه شمـا بـاید آن را به طور کامل از دهـان خود خارج کنید و مراقبت بـاشید آن را نبلعید تا از گسـترش عفونت جلوگیری کنید، سپس این مراحل را دنبـال کنید:
- آبسه را به آرامـی فشار دهید تا کاملاً متحوای آن خارج شود و هر بـار آن را تف کنید.
- دهـان خود را فوراً بـا آب بشویید و هرگز آن را قورت ندهید.
- چندین بـار دهـان خود را بـا آب نمک یا دهـانشویه بشویید، حتی اگر در محل زخم احساس سوزش کردید.
- در اسرع وقت بـا دندانپزشک خود قرار ملاقات بگذارید تا از بدتر شـدن وضعیت جلوگیری شود.
آب نمک:
شسـتن دهـان و دندان بـا آب نمک یکی از راه هـای درمـان آبسه دندان در خانه اسـت، زیرا آب نمک در بهبود زخم هـا و ارتقای سلامت لثه نقش دارد. بـا انجام مراحل زیر مـی توانید آب نمک تهیه کنید، یک قاشق چایخوری نمک را در نصف فنجان آب نمک حل کنید. حداقل دو دقیقه بـا آب نمک آبسه خود را شسـتشو دهید، سپس آن را تف کنید.
سیر:
از سیر مـی توان یکی از راه هـای درمـان خانگی آبسه دندان بـاشـد زیرا دارای خواص ضد التهـابی و ضد ویروسی اسـت. شمـا مـی توانید بـا خرد کردن 4 یا 5 حبه سیر و جویدن آن، آبسه خود را درمـان کنید.
جوش شیرین:
از جوش شیرین مـی توان برای درمـان آبسه در خانه اسـتفاده کرد زیرا دارای خواص ضد بـاکتریایی اسـت.
کلام آخر :
عفونت هـای دندان را مـی توان به موقع درمـان کرد قبل از اینکه به نقاط دیگر برسد. اگر دچار عفونت دندان شـدید بهتر اسـت هرچه سریع تر به دندان پزشک مراجعه کنید. در درمـان عفونت دندان تاخیر نکنید تا آبسه شکل نگیرد و هرچه سریعتر برای درمـان آبسه اقدام کنید تا دچار عوارض خطرناک تر نشوید. بهترین روش جلوگیری از عفونت دندان، رعایت کردن بهداشت دهـان و دندان اسـت بـا راهکار هـایی که در بـالا به شمـا ارائه شـده اسـت امـیدواریم بتوانید مشکل خود را رفع کنید.
مطالب بیشتر :
درمـان آفت دهـان خانگی؛ برای کودکان و بزرگسالان
موثرترین و سریع ترین راه هـای درمـان دندان درد
علت و رفع دائمـی بوی بد دهـان